Του Χρήστου Προυκάκη
Επί μόλις τέσσερα λεπτά σήμερα 8 Απριλίου ένα σημαντικό μέρος της Βόρειας Αμερικής του Μεξικού και του Καναδά θα παραμείνουν διαδοχικά στο σκοτάδι που προκαλεί κάθε ολική ηλιακή έκλειψη καθώς το εντυπωσιακό φυσικό γεγονός θα διατρέχει τις συγκεκριμένες περιοχές.
Ανάμεσα σε αυτά που απασχολούν πάρα πολλούς παρατηρητές, ερασιτέχνες και επαγγελματίες, προφανώς και εκατομμύρια ανθρώπων που ενδιαφέρονται να δουν το φαινόμενο, είναι οι καιρικές συνθήκες και αν τυχόν επικρατεί νέφωση κατά την διάρκεια του.
Όμως ακόμη και σε τέτοια περίπτωση η ολική ηλιακή έκλειψη θα είναι ορατή ως μια έντονη μετάβαση από την φωτεινή κατάσταση στην πλήρως σκιερή, όπως όταν συμβαίνει με μια ισχυρή καταιγίδα.
Αν και μια ηλιακή έκλειψη δεν θεωρείται σπάνιο αστρονομικό γεγονός καθώς επαναλαμβάνεται περίπου ανά 18 μήνες, επειδή το μεγαλύτερο μέρος του πλανήτη μας καλύπτεται από νερό, κάθε τέτοια περίπτωση θέασης από την ξηρά σαφώς και έχει πολλαπλή σημασία για σειρά αιτίων.
Αστρονόμοι και αστεροσκοπεία είναι προετοιμασμένα να “κοιτάξουν” και να φωτογραφίσουν το περίγραμμα του Ήλιου όπως αυτό θα αποκαλύπτεται από την σκιά της Σελήνης, επίσης το στέμμα του αλλά και τον ηλιακό άνεμο.
Αξιοποιώντας όλες τις διαθέσιμες εξαιρετικές τεχνολογικές δυνατότητες οι επιστήμονες έχουν τοποθετήσει τα αναγκαία οπτικά φίλτρα στα τηλεσκόπια τους προκειμένου να παρακολουθήσουν το σύνολο του φαινομένου και ταυτόχρονα να διανέμουν την οπτική πληροφορία μέσω live streaming προς κάθε αποδέκτη, ΜΜΕ και Μέσα Κοινωνικής Δικτύωσης.
Για την ιστορία η επόμενη ηλιακή έκλειψη θα γίνει στις 23 Αυγούστου του 2044 και γενικώς θα είναι ορατή στις Ηνωμένες Πολιτείες, τον Καναδά και την Γροιλανδία. Ήδη έχει υπολογιστεί ότι ολική έκλειψη θα δουν τότε οι κάτοικοι στις περιοχές της Μοντάνα, της Βόρειας και Νότιας Ντακότα.
Αεροπλάνα της NASA για ειδικές παρατηρήσεις
Από την πλευρά της η NASA προετοιμάζεται να καταγράψει με όλα τα διαθέσιμα μέσα την συγκεκριμένη ολική ηλιακή έκλειψη.
Θα απογειώσει τα αεροσκάφη WB-57 σε πτήση 15.240 χιλιομέτρων από την γη και ταχύτητα 740 χιλιομέτρων ανά ώρα προκειμένου να ακολουθήσουν το διολισθαίνον γεωγραφικό σύνορο της έτσι όπως θα αποτυπώνεται στην γήινη επιφάνεια.
Όπως προβλέπεται θα καταγράψει σημαντικά στοιχεία για 6 λεπτά και 22 δευτερόλεπτα δηλαδή για δυο επιπλέον λεπτά.
Τα αεροσκάφη θα απογειωθούν περίπου δυο ώρες νωρίτερα από την έναρξη του φαινομένου και λόγω της μεγάλης ακτίνας δράσης τους έως και 4.000 χιλιόμετρα θα καλύψουν απόσταση ικανή για αναλυτικές παρατηρήσεις.
Η ταχύτητα των 740 χιλιομέτρων ανά ώρα θεωρείται επαρκής για να ακολουθήσουν την ταχύτατη κίνηση της σκιάς με 2.500 χιλιόμετρα ανά ώρα.
Χρησιμοποιώντας ειδικές κάμερες θα ληφθούν φωτογραφίες χωρίς το πρόβλημα της νέφωσης και θα καταγράφουν εικόνες που περιλαμβάνουν πληροφορίες και από μήκη κύματος που συνήθως δεν φθάνουν στην γήινη επιφάνεια.
Επιπτώσεις της έκλειψης στην ιονόσφαιρα και τις σταδιομετρήσεις
Επίσης και η ραδιοερασιτεχνική κοινότητα (ham radio operators), όπως κάνει σε κάθε τέτοια περίπτωση, είναι έτοιμη να προχωρήσει σε ειδικές εκπομπές μεγάλης εμβέλειας και λήψεις προκειμένου να διαπιστώσει στην πράξη τις επιπτώσεις της ηλιακής ακτινοβολίας στην σταθερότητα άλλα και στοευμετάβλητο των διαδόσεων που θα έχουν τα ηλεκτρομαγνητικά κύματα (προτείνεται ο ισότοπος QRZ.com)
Ο διαστημικός καιρός είναι ο ισχυρότατος παράγοντας που επηρεάζει κάθε τεχνολογική υποδομή όπως είναι οι δορυφόροι, τα συστήματα γεωγραφικού εντοπισμού και πλοήγησης ακόμη και τα δίκτυα διανομής ηλεκτρικής ενέργειας.
Σε γενικότερη βάση η ιονόσφαιρα που καταλαμβάνει περιοχές της ατμόσφαιρας σε υψόμετρο από περίπου 80 έως και 600 χιλιόμετρα, είναι ωσάν ένας ασταθής φυσικός “κλωβός” για συγκεκριμένες ραδιοφωνικές συχνότητες.
Κατά την διάρκεια της ημέρας επειδή η ηλιακή ακτινοβολία προσπίπτει στην ιονόσφαιρα αυξάνεται η πυκνότητα της, επειδή λειτουργεί το φαινόμενο του ιονισμού των σωματιδίων της, παράγονται έτσι πολλά ηλεκτρόνια.
Κατά την διάρκεια της νύχτας, επειδή αυτή την φορά δεν υπάρχει ηλιακή ακτινοβολία, μειώνεται ο ιονισμός με αποτέλεσμα να συρρικνώνεται και να εξαφανίζεται παροδικά το κατώτερο στρώμα της.
Αυξάνεται το μέσο ύψος της οπότε τα ραδιοκύματα που προσπίπτουν σε αυτήν ανακλώνται στην γη και κατόπιν στην ιονόσφαιρα αρκετές φορές με αποτέλεσμα να διατρέχουν πολύ μεγάλες αποστάσεις και να καλύπτουν σημαντικό μέρος της γήινης επιφάνειας ακυρώνοντας έτσι την καμπυλότητα της.
Αυτό συμβαίνει καθημερινά παντού στην επιφάνεια της γης και μάλιστα όπως αναφέρουν άνθρωποι από ασχολούνται ακόμη συστηματικά με το ραδιόφωνο κατά τις νυχτερινές και πρώτες πρωινές ώρες λαμβάνουν στα Μακρά, Μεσαία και Βραχέα πολλούς μακρινούς σταθμούς.
Επομένως ο 11εατης κύκλος ηλιακής δραστηριότητας είναι ο πλέον σημαντικός τομέας που επικεντρώνουν οι επιστήμονες προκειμένου να έχουν πλήρη εικόνας για αναμενόμενα αλλά και εκτός υπολογισμών προβλήματα στις σταδιομετρήσεις
Σήμερα αυτό το χρονικά μικρο εργαστήριο της ολικής ηλιακής έκλειψης θα δώσει στου επιστήμονες την δυνατότητα να μελετήσουν εντός μόλις 4 λεπτών τις επιπτώσεις που προκύπτουν στις σταδιομετρήσεις κατά την μετάβαση από το φωτεινό καθεστώς στο σκιερό και κατόπιν πάλι στο φωτεινό με αντίστοιχες συνέπειες στις ραδιομεταδόσεις.
Επιπτώσεις στα ζώα από την έκλειψη
Από την πλευρά τους οι παρατηρητές της συμπεριφοράς των ζώων θα έχουν ένα πρώτη τάξεως έτοιμο εργαστήριο προκειμένου να καταγράψουν τις αντιδράσεις τους.
Το σκοτάδι που προκαλείται από την ολική έκλειψη στέλνει ένα λάθος μήνυμα στις αισθήσεις και το νευρικό συστήματα των ζώων με αποτέλεσμα να τα αποπροσανατολίζει χρονικά.
Η διαταραχή των κιρκάδιων ρυθμών εξελίσσεται σε τέτοιο βαθμό ώστε πλέον να νοιώθουν ότι σύντομα κλείνει ο κύκλος της ημέρας, όπως γίνεται στην καθημερινότητα τους, με αποτέλεσμα να προετοιμάζονται για απόσυρση και ύπνο.
Αυτό την κατάσταση επιτείνει και η σταδιακή μείωση της θερμοκρασίας περιβάλλοντος καθώς εξασθενίζει η ηλιακή ακτινοβολία που προσπίπτει στην ατμόσφαιρα και την επιφάνεια της γης.
Ασφαλής παρατήρηση επικίνδυνης ακτινοβολίας
Κάποτε όσοι εντυπωσιάζονταν από την προοπτική να παρακολουθήσουν μια έκλειψη Ήλιου επέλεγαν γυαλί το οποίο είχαν καπνίσει σε φωτιά προκειμένου η σκουρόχρωμη επιφάνεια να θεωρείται ένα ικανοποιητικό φίλτρο ώστε να μην προκληθεί μόνιμη βλάβη στα μάτια τους.
Είναι δεδομένο ότι κάποιοι θα αποτολμήσουν να δουν στο μέγιστο του το φαινόμενο με γυμνά μάτια για λιγότερο από 4 λεπτά. Τότε δηλαδή που η Σελήνη θα έχει βρεθεί σε πλήρη ευθυγράμμιση με τον ήλιο και θα είναι ορατή μόνον μια μικρή περίμετρος φωτός. Όμως αυτό βέβαια δεν είναι ασφαλές.
Οι υπόλοιποι, λιγότερο ριψοκίνδυνοι, πρέπει οπωσδήποτε να φορούν ειδικά γυαλιά για την θέαση ηλιακών εκλείψεων και πάντως όχι αυτά που έχουμε για τις ηλιόλουστες ημέρες.
Όπως επισημαίνουν οι επιστήμονες ο Ήλιος εκπέμπει την εξαιρετικά επικίνδυνη υπεριώδη ακτινοβολία, επίσης και την καταστροφική για την όραση υπέρυθρη ακτινοβολία.
Ο συνδυασμός τους είναι επικίνδυνος για την ανθρώπινη υγεία γι’ αυτό και λαμβάνονται πάντα μέτρα γενικότερης προστασίας.
Τεχνητή νοημοσύνη για ηλιακή δραστηριότητα
Συγκριτικά με το παρελθόν η επιστήμη σήμερα διαθέτει εξαιρετικά σύγχρονα και ισχυρά εργαλεία σε διαρκή εξέλιξη για κάθε είδος χρήσης με πολλαπλές απαιτήσεις.
Επομένως είναι λογικό οι επιστήμονες να επικαλούνται την αλγόριθμο μηχανικής εκμάθησης για την ενημέρωση των ηλιακών μοντέλων, ουσιαστικά δηλαδή Τεχνητή Νοημοσύνη.
Καθώς όλα εξελίσσονται με γρήγορους ρυθμούς σύντομα θα έχουν την δυνατότητα να χρησιμοποιούν προγνωστικά μοντέλα συνολικά για την ηλιακή δραστηριότητα.
Στόχος είναι η κατά το δυνατόν ακριβέστερη πρόβλεψη και καταγραφή των ηλιακών καταιγίδων και των συνοδών φαινομένων στον κύκλο της 11ετους δραστηριότητας.
Οι οποίες τοποθετούνται σε δυο επίπεδα, την συνεχώς αυξανόμενη καταγραφή των φαινομένων και των επιπτώσεων τους στο διαστημικό καιρό και την γη.
Και τώρα προστίθεται το κατά δυνατόν πολύ μικρό παράθυρο χρόνου ανάμεσα στη μέτρηση και το αποτέλεσμα.
Ο συγκεκριμένος τρόπος παρατηρήσεων και ανάλυσης θα δώσει την δυνατότητα στους αρμόδιους φορείς να εκδίδουν σε πολύ πιο σύντομο χρονικό διάστημα ανακοινώσεις περί επερχόμενης ηλιακής καταιγίδας και σοβαρών λειτουργικών διαταραχών προκειμένου να λαμβάνονται μέτρα προετοιμασίας και προστασίας.
Όπως εύκολα είναι κατανοητό ένα πολύ μεγάλο εύρος παρατηρήσεων και καταμετρήσεων της σημερινής ολικής έκλειψης θα συνεισφέρει με πολύτιμα στοιχεία τις δεξαμενές των επιστημόνων για πληρέστερη κατανόηση της ηλιακής συμπεριφοράς και των επιπτώσεων της στη επίγεια ζωή και τις πολύπλοκες τεχνολογικές υποδομές.
ΔΙΑΦΗΜΙΣΗ