Αναζητώντας την αίσθηση του χώρου στις ηχογραφήσεις, για να νοιώσουμε αυτό το 3D μεγαλείο

Ποια είναι η αίσθηση του χώρου που έγινε μια ηχογράφηση; Πριν απαντήσουμε σ’ αυτή την ερώτηση, πρέπει πρώτα να ορίσουμε τι είναι η «αίσθηση του χώρου».

Αν ποτέ βρεθήκατε σε ανηχοϊκό θάλαμο, στο αρχαίο Νεκρομαντείο του Αχέροντα ή σε ένα ήσυχο από θορύβους και ήχους δωμάτιο, θα νιώσατε σαν να έχει εξαφανιστεί η αίσθηση του χώρου. Όταν βγήκατε θα νιώσετε ότι η αίσθηση του χώρου επέστρεψε.

Όταν χρησιμοποιούμε ακουστικά ακύρωσης των θορύβων με το σύστημα ANC απενεργοποιημένο ακούμε τον ήχο του περιβάλλοντος, αλλά όταν είναι ενεργοποιημένο θα διαπιστώσουμε ότι ολόκληρο το περιβάλλον ησυχάζει και η αίσθηση του χώρου εξαφανίζεται.

Ακόμη και μέσα στη νύχτα, σε κάποιο χωριό όπου όλα είναι σιωπηλά, μπορούμε να νιώσουμε πλήρως την αίσθηση του ατελείωτου χώρου. Αλλά όταν φορέσουμε ωτοασπίδες ή in-ear ακουστικά, αυτή η αίσθηση του χώρου εξαφανίζεται.

Επομένως, η αίσθηση του χώρου μπορεί να παραχθεί μόνο επιτρέποντας στα αυτιά μας να ακούν τους λεπτούς, τους μικρούς ήχους του περιβάλλοντος.

Η αίσθηση του χώρου στις ηχογραφήσεις, στους δίσκους μας δηλαδή, είναι μια τεχνητή αίσθηση του χώρου που δημιουργεί ο ηχολήπτης. Είτε πρόκειται για ηχογράφηση κλασικής μουσικής είτε για ποπ μουσικής, θα υπάρχει πάντα μια “αίσθηση χώρου” στον δίσκο.

Εάν πρόκειται για ηχογράφηση κλασικής μουσικής, έχουμε την αίσθηση του χώρου της ορχήστρας συν την τεχνητή αίσθηση του χώρου που προστέθηκε από τον μηχανικό του ήχου κατά την μίξη.

Εάν πρόκειται για ηχογράφηση ποπ μουσικής, όπου οι μουσικοί ηχογραφούνται ανεξάρτητα μεταξύ τους σε ένα μικρό δωμάτιο με βαριά ηχοαπορρόφηση, τα όργανα ή τα φωνητικά που συλλαμβάνονται από τα μικρόφωνα είναι πολύ άμεσα, οπότε δεν υπάρχει η αίσθηση χώρου, αλλά αυτή δημιουργείται με τεχνικό τρόπο στο στούντιο κατά την μίξη.

Αυτό το είδος των αραχνοΰφαντων ήχων που ορίζουν το χώρο όπου έγινε μια ηχογράφηση είναι πολύ δύσκολο να περιγράφει με λόγια. Οι Ιάπωνες τους αποκαλούν «ανατάραξη αέρα», χωρίς να σημαίνει ακριβώς αυτό, επειδή το ανθρώπινο αυτί δεν μπορεί να τους καταχωρίσει ως ανεξάρτητους. Αλλά αυτές οι εντελώς λεπτές ροές αέρα καταγράφονται από τα μικρόφωνα.

Πώς ακριβώς ακούγεται ο χώρος σε μια ηχογράφηση; Ο μίξερ θα προσθέσει στην ηχητική σκηνή, στο sound stage δηλαδή, χωρικούς τόνους, λεπτές νότες οργάνων, λεπτά στοιχεία φωνητικών κ.λπ. για να δημιουργήσει μια αίσθηση μεγάλου χώρου.

Στην πραγματικότητα, αυτό που κάνει ο μίξερ είναι να μιμείται τους λεπτούς ήχους που παράγονται από τα όργανα και τις φωνές που πρέπει να υπάρχουν σε πραγματικό χώρο για παράδειγμα ενός μεγάρου μουσικής ή κάποιας γνωστής σκηνής.

Σε μια αίθουσα συναυλιών, χωρίς αυτούς τους λεπτούς ήχους, η εμπειρία των ακροατών καταρρέει. Χωρίς αυτούς τους λεπτούς ήχους η live ακρόαση γίνεται εξωπραγματική, σαν να μην είμαστε εκεί.

Όταν ακούμε ηχεία στο σπίτι, εάν δεν μπορούμε να ακούσουμε την αίσθηση του χώρου του δίσκου, η μουσική παρουσιάζεται επίπεδη, χωρίς καμμιά 3D αίσθηση, νεκρή ή όχι αρκετά ζωντανή και κυρίως όχι αληθινή.

Η αίσθηση του χώρου μιας ηχογράφησης θα πρέπει να ακούγεται ξεκάθαρα, αλλιώς ακούμε μόνο τους ήχους των μουσικών οργάνων και τις φωνές. Γι’ αυτό το λόγο θα πρέπει να υπάρχει ησυχία κατά την διάρκεια των ακροάσεων. Αν, ο θόρυβος του περιβάλλοντος είναι πολύ δυνατός, τότε κρύβεται αυτή η λεπτή αίσθηση του χώρου.

Ωστόσο, ακόμα κι αν βρισκόμαστε σε ένα ήσυχο μέρος, μπορεί να μην ακούσουμε την αίσθηση του χώρου που εμπεριέχει μια ηχογράφηση. Αυτό μπορεί να οφείλεται στο ότι η ένταση που παίζουμε είναι πολύ χαμηλή, το ηχοσύστημα μας μπορεί να μην είναι αρκετά διαφανές ή να είναι υπεραναλυτικό. Αυτοί είναι οι βασικοί λόγοι που μας εμποδίσουν να ακούσουμε την αίσθηση του χώρου μιας ηχογράφησης.

Αν δεν μπορούμε να ακούσουμε την αίσθηση του χώρου μιας ηχογράφησης, οι γραμμές και τα σχήματα των οργάνων και των φωνητικών τείνουν προς την ασάφεια, τα περιγράμματα δεν θα έχουν 3D υπόσταση και δεν δημιουργείται η γνωστή αίσθηση ότι «βλέπουμε» μέσα στην ηχητική σκηνή. Το χειρότερο είναι ότι η ακρόαση στερείται οικειότητας, κάτι που μειώνει σημαντικά την ελκυστικότητα της μουσικής που ακούμε.

Επειδή. υπάρχει αίσθηση χώρου στις ηχογραφήσεις κλασικής μουσικής, ορισμένοι “μερακλήδες” μηχανικοί μίξης ποπ μουσικής δημιουργούν επίσης την αίσθηση του χώρου, με την χρήση στερεοφωνικών μικροφώνων χωρίς καμία επεξεργασία.

Μια υποτυπώδης αίσθηση χώρου μπορεί να ακουστεί σε όλους τους δίσκους, αλλά μερικοί ξεχωρίζουν. Σε ποιους δίσκους μπορούμε να ακούσουμε την αίσθηση του χώρου της ηχογράφησης;

Μπορούμε να ξεχωρίζουμε τρεις γνωστούς δίσκους, υπάρχουν πολλοί ακόμη, για την απολύτως υποδειγματική “αίσθηση χώρου” που εμπεριέχουν στην ηχογράφηση.

Ο πρώτος είναι ο «John Williams in Vienna». Κάθε κομμάτι έχει υπέροχο χώρο και έκταση, αλλά ακούσετε τα «Excerpts» και «Devil’s Dance». Πραγματικά θα τα χαρείτε.

Το δεύτερο άλμπουμ είναι το γνωστό «We Get Requests» του Oscar Peterson Trio, το οποίο ηχογράφησε ο Bob Simpson στα RCA Studios στη Νέα Υόρκη. Ποιος είναι ο Bob Simpson; Ο ηχολήπτης που ηχογράφησε το «Rhapsodies» του Stokowski. Δεν είναι περίεργο που ο «χώρος» και των δύο αυτών δίσκων είναι τόσο εξαιρετικός;

Το τρίτο άλμπουμ είναι το κλασικό πιά «Live in Paris» της Diana Krall, το πρώτο της σε live ερμηνεία. Η ηχογράφηση έγινε στο Olympia των Παρισίων με 2.000 ακροατές. Η ηχογράφηση και η μίξη εδώ έγιναν από τον διάσημο ηχολήπτη Al Schmitt.

Στους τρεις παραπάνω δίσκους υπάρχει η live αίσθηση του χώρου, αν δεν μπορούμε να την ακούσουμε σίγουρα οφείλεται στο σύστημα ή στο δωμάτιο μας.

Είναι πιθανό να μην μπορούμε να ακούσουμε την πραγματική την αίσθηση του χώρου μιας ηχογράφησης, αλλά αν νομίζουμε ότι δεν υπάρχει, ο μόνος τρόπος για επιβεβαίωση είναι η επίσκεψη σε κάποιον φίλο με σωστά στημένο στερεοφωνικό σύστημα.