Iannis Xenakis «Pléiades, Persephassa»: Γνωστική λειτουργία τέχνης

Από τα χρόνια της ευρωπαϊκής μουσικής πρωτοπορίας -λίγο πολύ, από τη δεκαετία του ’50 έως τη δεκαετία του ’70- φαίνεται να έχουν περάσει όχι δεκαετίες αλλά αιώνες. Αυτό που χάνεται είναι αυτό που θα μπορούσε αναγωγικά να περιγραφεί ως πίστη στις γνωστικές ικανότητες της τέχνης.

Tην εποχή που γράφτηκε και συντέθηκε σαν να εξαρτιόταν από αυτή. Υπήρχε, σε αυτό, ένα ακατάσχετο στοιχείο αλήθειας, αν και ακόμη και τότε η πρωτοπορία άγγιζε ένα μάλλον περιορισμένο κοινό. Και υπήρχαν επίσης αρκετά απατηλά στοιχεία, ειδικά στον αυστηρά αισθητικό τομέα. Ο Γιάννης Ξενάκης ήταν ένας από τους πρωτοποριακούς συνθέτες που πίστεψαν περισσότερο στη γνωστική λειτουργία της τέχνης.

Ο θεμελιώδης χαρακτήρας του έργου του θα μπορούσε να οριστεί ως ένας συνδυασμός μαθηματικού σχεδιασμού και φυσικής επίδρασης. Μηχανικός και αρχιτέκτονας ο ίδιος, χρησιμοποίησε επίσημες δομές που αντλήθηκαν από τα μαθηματικά, αλλά τα έργα του δεν ακούγονται αιθέρια ή αφηρημένα, το αντίθετο.

Αυτή ακριβώς είναι η περίπτωση αυτών των δύο συνθέσεων για κρουστά (που γράφτηκαν για την ομάδα που τις ερμηνεύει, Les Percussions de Strasbourg): «Pléiades», σε τρία μέρη (1979) και «Persephassa» (1969).

Το πρώτο περιλαμβάνει τη χρήση ενός είδους ειδικά κατασκευασμένων ξυλοφώνων κουρδισμένων με σχεδόν πεντατονικό τρόπο και οι κανονικοί ρυθμοί θυμίζουν κάποιες μινιμαλιστικές συνθέσεις της εποχής. Το «Persephassa» είναι πιο σωστά κρουστό.