Ομοκεντρικά ή ομοαξονικά: Όπως και να τo λένε, οι οδηγοί αυτοί σχεδιάστηκαν πολλές δεκαετίες πριν από ανθρώπους αγαπούσαν την μουσική
Toυ Χρήστου Προυκάκη
Τα εκατομμύρια ανθρώπων που λατρεύουν τη μουσική αναζητούν κάθε δυνατό τρόπο για να την απολαύσουν. Από το τρανζιστοράκι αλλοτινών καιρών και τα streamers του 21ου αιώνα έως τις διαχρονικής άξιας αίθουσες συναυλίας και τα ηλεκτρονικά συστήματα αναπαραγωγής-έργα τέχνης της ανθρώπινης σκέψης. Μολονότι η τεχνολογία αιχμής προσφέρει σήμερα σχεδόν οτιδήποτε για τον ήχο και την εικόνα, συχνά λύσεις παλαιές αλλά όχι κατ ανάγκην παλαιομοδίτικες, αποδίδουν εξαιρετικά για να θυμηθούμε περιπτώσεις όπως οι υπέροχες λαμπάτες μονάδες και τα ηχεία με ομοκεντρικά μεγάφωνα.
Ομοκεντρικά ή και ομοαξονικά, όποια ονομασία και αν έχει επικρατήσει στις σελίδες ιστορίας του Hi-Fi και στην καθημερινότητα μας ενα είναι το δεδομένο, σχεδιάστηκαν και κατασκευάστηκαν πολλές δεκαετίες πριν από προικισμένους ανθρώπους που αγαπούσαν την μουσική.
Μεγάλα όνομα του χώρου όπως η ALTEC, BOZAK, JBL, DIATONE, KEF, PIONEER, TANNOY, TEAC κλπ αναγνώρισαν την αξία που έχει η ιδιαιτερότητα των ομοκεντρικών μεγαφώνων και τα συμπεριέλαβαν στην παραγωγή τους ή ασχολήθηκαν συστηματικά με την βελτίωση τους κερδίζοντας τελικώς τη δικαίωση.
Αλλά μήπως έτσι δεν συμβαίνει όταν υιοθετείται η εξαίρεση στον γενικό κανόνα, η απόκλιση από τις γενικές υποδείξεις, και η άρνηση στην πορεία που ακολουθεί το πλήθος; Συνήθως ναι. Τούτη λοιπόν η εξαίρεση στη καθιερωμένη φιλοσοφία των κατασκευαστών μεγαφώνων και ηχείων φαίνεται πως είναι επιτυχημένη και επιπλέον ανθεκτική στην πορεία του χρόνου.
Όπως συμβαίνει σχεδόν πάντα στα πρώτα βήματα μιας επαναστατικής επιλογής οι αδυναμίες επιχειρείται να αντισταθμισθούν από ριζοσπαστικές λύσεις. Στα πρώτα χρόνια της αναπαραγωγής ήχου οι βιομηχανίες δεν είχαν να διαθέσουν οτιδήποτε άλλο εκτός από ενα απλό μεγάφωνο συχνά μεγάλης διαμέτρου, αυτό που εμείς συνήθως απαξιωτικό, αποκαλούμε ευρείας περιοχής.
Μόνον που η επιλογή αυτή, αν και δημιουργούσε προϋποθέσεις αποδεκτής για τα δεδομένα της εποχής αναπαραγωγής των χαμηλομεσαίων, δεν υπήρχε περίπτωση να ανηφορίσουν στην κλίμακα των υψηλών συχνοτήτων. Λύση έπρεπε να βρεθεί και μάλιστα γρήγορα γιατί τα πράγματα ήταν… μουντά. Διορατικότητα και γνώση αντελήφθησαν ότι το κενό μπορούσε να καλυφθεί από ενα μικρότερο μεγάφωνο τοποθετημένο στην καρδιά του μεγαλύτερου.
Ουσιαστικά δηλαδή η επιφάνεια του με την μικρή κόρνα αποτελούσε φυσική προέκταση του πηνίου φωνής που εξανάγκαζε σε παλινδρόμηση τον κώνο. Και αν κάποιος άφηνε την φαντασία του να προχωρήσει τότε με τα μάτια της ψυχής θα έβλεπε αυτό το συνδυασμό χαρτιού και πηνίου να κινούνται με αρμονία παρακολουθώντας την μπαγκέτα μουσικής.
Με την φαντασία να προχωρεί ακόμη περισσότερο οι μηχανικοί της εποχής «είδαν» σε πιο εξελιγμένη έκδοση τα δυο μεγάφωνα, με χωριστά πλέον πηνία που ταλαντεύονται επάνω στον ίδιο άξονα διαχέοντας μουσική στο χώρο ωσάν να προέρχεται από μια σημειακή πηγή, για να θυμηθούμε τις κλασσικές υλοποιήσεις ηχείων.
Και όπως υποστήριζαν οι άνθρωποι που τα σχεδίασαν ο κώνος της μονάδας των χαμηλών κινείται αποδίδοντας το φάσμα έως περίπου του 1000 κύκλους ενώ από εκεί και πάνω αναλαμβάνει το μικρότερο μεγάφωνο. Μάλιστα θεωρούσαν πως αυτή ήταν η καλύτερη λύση για να αποδοθεί πλήρως το φάσμα αφού έτσι προέρχεται από ενα μόνον μικρό τμήμα της μπάφλας των ηχείων.
Όμως επειδή η μαστοριά, η αφομοιωμένη τέχνη του γνώστη, έχει πολλά όμορφα μυστικά, ενα ομοκεντρικό μεγάφωνο στην πραγματικότητα δεν θα μπορούσε να είναι τόσο απλό και προχειροφτιαγμένο για να αποδίδει τόσο γλυκόηχα τη μουσική. Το τουίτερ απαιτούσε κόρνα για να ακουστεί σωστά και δυνατά, ενα καλο υπολογισμένο σε διαφορές εκδοχές «χωνί», συνενωμένο με ακρίβεια στον κώνο του μεγάλου μεγαφώνου και αυτοί που γνώριζαν όντως το σχεδίασαν προσεκτικά.
Μια κόρνα με επαρκές άνοιγμα, έτσι ώστε, για τα δεδομένα της εποχής, η κάτω συχνότητα αποκοπής να βρίσκεται περί την μια οκτάβα χαμηλότερα από το σημείο «cross» του δικτυώματος διαχωρισμού. Πολύ τεχνικό για να ταιριάξει με την αυθεντικότητα της μουσικής, αληθινό όμως αφού έτσι μειώνονταν ο χρωματισμός θα πουν οι μυημένοι στο μυστικισμό της μουσικής….
Αυτή λίγο πολύ ήταν και παραμένει η φιλοσοφία της πασίγνωστης βρετανικής TANNOY που ως στις μέρες μας κατασκευάζει και ηχεία με ομοκεντρικά μεγάφωνα. Μόνον που δεν ήταν η μοναδική σε αυτό το αγώνα δρόμου. Δίπλα της προχώρησαν η αμερικανική ALTEC η οποία επέλεξε στην θέση του καθιερωμένου σημερινού Ρhase Plug να τοποθετήσει μια κατά κάποιο τρόπο “matrix” κόρνα με ακτινοβολία 40 και 60 μοιρών αντίστοιχα για τον κατακόρυφο και οριζόντιο άξονα.
Και αν κρίνει κανείς από όσα αναφέρθηκαν για την απόδοση των μεγαφώνων της “Dublex”, ομολογουμένως η πολύχρονη εργασία των μηχανικών της θα πρέπει να θεωρείται σκληρή και αποτελεσματική. Αν και τα υλικά της εποχής περιόριζαν την διαχειριζόμενη ισχύ η σχεδίαση δημιούργησε προϋποθέσεις για υψηλή ευαισθησία.
Διαφοροποιημένη αλλά με ουσιαστικώς ίδιους στόχους ήταν η περίφημη BOZAK. Η αμερικανική εταιρία αντί να κατασκευάσει ενα πλήρως ομοκεντρικό μεγάφωνο επέλεξε την εκ των υστερών προσθήκη του τουίτερ. Όπως μπορεί να συμπεράνει κανείς από τα σχεδιαγράμματα η κατασκευή ήταν εύκολη αφού τα τουίτερ ήταν εύκολο να τοποθετηθούν στο μεταλλικό σκελετό του μεγαφώνου χωρίς θυσίες στην συνολική ηχητική ποιότητα.
Για τα δεδομένα της εποχής θεωρήθηκε σύγχρονη η σχεδιαστική αυτή επιλογή διότι εξασφάλιζε εύκολη αναβάθμιση του ηχείου. Το πακέτο της εταιρίας περιλάμβανε και ρυθμιζόμενο δικτύωμα διαχωρισμού συχνοτήτων. Με όλα τούτα δεν μπορεί παρά να αποδεχτούμε πως όσο και αν ήταν διορατικοί οι μηχανικοί της εποχής δύσκολα θα αποδέχονταν ότι η πρόταση τους θα επιβίωνε του χρόνου και της τεχνολογικής εξέλιξης. Ευτυχώς διαψεύστηκαν αφού το ίδιο συνέβη και με τις λυχνίες.
